Bir milletin başına gelecek ne kadar felâket varsa hepsiyle haşır ve neşir olduğumuz bu yıllarda önümüze düşüp bizi tekrar hayata çıkaran Mustafa Kemal Paşa’nın simasını ileride hatırlayacak olan her Türk, Abdülhak Hâmit’in bu mısraındaki çerçeve içinden görecek:
Akardı pâyine mahşer misâl bir millet
Çoktan, pek çoktan beri bu millet bir oğlunun şahsında böylesine kendini bulamamıştı.
***
O güne kadar Türk milletini; ne yabancılar biliyormuş, ne Yunanlılar yoklamışlar, hattâ ne de biz hissetmişiz. Mustafa Kemal Paşa’nın asıl dehası, Samsun’a çıktığı günden itibaren Türk milletinin istiklâl davasında olduğunu sezisindedir.
Edebiyatımızda Atatürk, 1960