Öyle zamanlar oldu ki, anıları içinde benim eşsiz nitelikte gördüklerimi düzeltti:
“-Hayır!.. Ben bunda yanılmışım. Eğer şöyle düşünseydim ve yapsaydım sonucu daha eksiksiz olacaktı.” dediği az değildi.
Gerçekçilik O’nun korkmadığı şeydi.
***
Gazi’den neden Ankara’yı devlet merkezi yaptığını dinlediğim zaman, bizim önderimiz George Washington’la olan fikir yakınlığından ötürü derin bir heyecan duydum.
Fakat Mustafa Kemal, Washington’dan daha büyük ve daha ağır bir yükün altında idi. O, yalnız bir devlet değil, önce yüz yıllarca dünyaya hükmetmiş bir imparatorluğun yıkıntıları arasından ulusunu buldu çıkardı.
Tarih Konuşuyor, 1934, Cilt I
Türk tarihinde bir defa daha büyük bir milli lider yetişti. Öyle bir lider ki, kendinden önce millete hiçbir Türk’ün yapamadığı ölçüde milli ruhu estirmiştir.
***
O’nun akıllara durgunluk verecek kadar keskin ve çalışkan olan dimağı, dünya savaşından beri geçen yorucu yıllardan ulusu için mucizeler yaratmıştır.
Atatürk’ün Nezdinde Bir Yıl Elçilik, 1934
Unutulmamıştır ki Kemal, Dumlupınar’da parlak bir strateji kabiliyeti göstermiş ve düşmandan çok azlık olan Türk kuvvetlerinden gereğince yararlanmayı bilmiştir.
Dünya üzerinde istilâ orduları, Yunanlıların uğradıkları büyük bozgun gibi bir yenilgiyle pek az karşılaşmışlardır.
***
Yirmi üç yaşına girmiş bütün Türk kadınlarına seçim hakkı tanındı. 1935 şubatında yapılan seçimde Ankara Büyük Millet Meclisine 16 kadın milletvekili katıldı.
Türkiye böylece, henüz kadınlara tam bir serbestlik vermemiş bulunan Fransa, İtalya, Almanya gibi ülkelerin de önüne geçmiş bulunuyor.
***
Hiçbir Türk, yurttaşlarının içinde bulundukları korkunç durumu Kemal Atatürk kadar doğru bir şekilde göremedi. Türklerin düşünüş tarzının ne şekilde değişebildiğini anlayan yalnız O, olmuştur.
Üç Adam, Kemal Atatürk, Roosevelt, Mussolini, 1937
Cihanı hayran bırakan bu Türk, Türklerin göğsünü Türk olduklarından, tarihlerinden ve dillerinden dolayı bir daha kabartmış ve Türkiye’nin geleceği için geçmiş yüzyılların toplayamadığından daha fazla bir kudret toplamıştır.
Mustafa Kemal Eseri ve Memleketi, 1955